Questions / FAQ
व्यसनाधीनता या आजारात काय उपचार केले जातात?
व्यसनमुक्ती केंद्रात वास्तव्य का आवश्यक आहे?
साईरुपचा व्यसनमुक्तीकडे बघण्याचा दृष्टिकोन काय आहे?
व्यसनाधीनता या आजारात कोणत्या शारीरिक तपासण्या करायच्या् ? त्यातून नेमकं काय दर्शविलं जातं?
ए.ए. म्हणजे काय?
सोबर राहणे म्हणजे काय?
व्यसनी व्यक्ती नॉर्मल जगू शकतो का?
प्रश्न १. व्यसनाधीनता या आजारात काय उपचार केले जातात?
उत्तर :- व्यसनाधीनतेच्या उपचारांतर्गत विविध उपाययोजना असतात. ज्यामध्ये काही औषधोपचाराने व्यसनी व्यक्तीच्या शरीरातील अल्कोहोल / निकोटीन इत्यादी पदार्थाचे प्रमाण कमी केले जाते ज्याला Detoxification असे म्हणतात. काही कालावधीनंतर पुन्हा व्यसनाची ओढ जाणवते याला Craving असे म्हणतात. ते कमी करण्यासाठी इतर औषधे वापरली जातात. सदरहू कालावधीत रुग्णाच्या शारीरिक अवस्थेत सूक्ष्म पण चांगले बदल करत असतानाच त्यास समूपदेशनाची Counselling जोड दिली जाते. समुपदेशनात अयोग्य व योग्य विचार, अयोग्य व योग्य वर्तन, भावनांचे नियमन इत्यादी गोष्टींवर भर दिला जातो. समुपदेशनात स्वत:ची व कुटुंबाची काळजी कशी घ्यायची, आपले सामाजिक स्वास्थ्य कसे सुधारायचे, आपल्यात होणार्‍या डौलदार परिवर्तनास कसे सामोरे जायचे व आपल्यामधील होणारा सुयोग्य बदल कसा टिकवायचा याबाबत मार्गदर्शन केले जाते.
प्रश्न 2 . व्यसनमुक्ती केंद्रात वास्तव्य का आवश्यक आहे?
उत्तर :- व्यसनाधीन व्यक्तीला शक्य तितक्या लवकर एखाद्या व्यसनमुक्ती केंद्रात भरती करणे हाच उपचार खर्‍या अर्थाने प्रभावी आहे. कारण घरात राहून एखाद्याचे स्वातंत्र्य नष्ट करणे वाटते तितके सोपे नाही. त्याची मित्र संगत तोडणे, चालू वातावरणात संपूर्ण बदल करणे, प्रसंगी कठोर वागणे आणि रोग्यास त्याच्या व्यसनापासुन दूर ठेवणे फक्त व्यसनमुक्ती केंद्रातच शक्य आहे. व्यसनमुक्ती केंद्रात रुग्णाला मनन करण्याची, पश्चातापाची संधी मिळते. स्वत:साठी वेळ मिळतो. सतत व्यसनाधीन असल्याने असा वेळ त्याला कधी मिळालेला नसतो. या कालावधीत रुग्णाचे मनपरीवर्तन करण्यास मदत होते. त्याला चांगले आणि वाईट यातील फरक तज्ञ व्यक्तीकडून समजावून सांगितला जातो. औषधाबरोबरच त्याची दिनचर्या चाकोरीबद्ध केली जाते. सर्वात महत्वाचे म्हणजे अंमली पदार्थ न मिळाल्याने पहिल्या आठवड्यातच रुग्णाला त्रास सुरु होतो. अशा त्रासाला Withdrawal Symptoms असे म्हणतात. अशावेळी तज्ञ डॉक्टरांच्या मार्गदर्शनाखाली व्यसनमुक्ती केंद्रात रुग्णावर उपचार केले जातात. त्याचबरोबर व्यसनमुक्ती केंद्रामध्ये राहिल्याने स्वत:सारख्याच इतर व्यसनाने पिडीत व्यक्तींशी संपर्क येतो व त्यातुन चांगल्या वाईट अनुभवांची देवाणघेवाण होते. योग्य मार्गदर्शन व समुपदेशनाने व्यसनमुक्त आयुष्याकडे पाहण्याचा नवीन दृष्टिकोन मिळतो.
प्रश्न 3 . साईरुपचा व्यसनमुक्तीकडे बघण्याचा दृष्टिकोन काय आहे?
उत्तर :- बहुतांशी वेळेला व्यसनमुक्ती केंद्राकडे बघण्याचा दृष्टिकोन म्हणजे फक्त ‘व्यसनी व्यक्तीला व्यसनमुक्त करायची जागा’ एवढाच असतो. पण साईरुप त्याही पलीकडे जाऊन व्यसनी व्यक्तीला व्यसनी पदार्थापासून दूर ठेवण्याबरोबरच त्याला स्वतःच्या चांगल्या व योग्य गुणांची ओळख करुन द्यायचा प्रयत्न करते. समाजात त्याचे स्थान पुन्हा सबळ करण्यास मदत करते. साईरुप व्यसनमुक्ती विभाग व्यसनी व्यक्तीचे उद्धवस्त कुटुंब पुन्हा सावरण्यास पूर्णत: मदत करते. व्यसनी व्यक्तीच्या पत्नीस तिच्या पायावर सशक्तपणे उभे राहण्यास मदत करते. समाजात तळागाळापर्यंत जाऊन ‘व्यसनाची वाळवी आपलं सुंदर आयुष्य कसं पोखरते’ याची जाणीव करून देते.
‘आमची लढाई व्यसनी व्यक्तीशी नाही तर व्यसनाशी आहे,’ असे मानून व्यसनी व्यक्तीच्या पूर्ण कुटुंबास कोणत्याही प्रसंगास समर्थपणे सामोरे जाण्यास साईरुप व्यसनमुक्ती विभाग मार्गदर्शन करते.
प्रश्न 4 . व्यसनाधीनता या आजारात कोणत्या शारीरिक तपासण्या करायच्या् ? त्यातून नेमकं काय दर्शविलं जातं?
उत्तर :- अंमली पदार्थांचा मुख्यत्वे करुन दुष्परीणाम हा शरीराच्या लिव्हर, ह्रदय, किडनी, फुफ्फुस, मेंदू इत्यादी महत्वाच्या अवयवांवर होतो. व्यसनमुक्ती केंद्रात अ‍ॅडमिट केल्यानंतर बर्‍याच दिवसांपासून चालू असलेल्या व्यसनांचा शारीरिक दुष्परीणाम ओळखण्यासाठी Hb, CBC, LFT, KFT, ECG, BSL, USG, ABDOMEN इत्यादी विविध तपासण्या कराव्या लागतात. सदरहू तपासाअंती जे निष्कर्ष येतात त्यावर शारीरिक स्थिती सूधारण्यासाठी व व्यसनाधीनतेची ओढ कमी करण्यासाठीची उपाययोजना आखली जाते.
उत्तर :- ए.ए. म्हणजे ‘अल्कोहोलिक्स अनॉनिमस’ ही संघटना. हा जगातला पहिला स्व-मदतगट आहे. या गटामध्ये दारुपासून लांब राहिलेली माणसे आपले व्यसनमुक्तीचे अनुभव कथन करतात. त्यामुळे व्यसनी माणसांना व्यसनमुक्त राहण्याची प्रेरणा मिळते. ते आयुष्यभर एकमेकांच्या संपर्कात राहतात. केवळ स्वत:साठी नव्हे तर आपण जसे या आजाराला काबूत करायला शिकलो तसे इतरांनी ही शिकावं यासाठी सर्व सदस्य सतत प्रयत्नशील असतात. या संघटनेत सामील होण्यास फक्त एकच अट आहे की, दारुच्या आजारातून मुक्त होण्याची सभासदाची इच्छा असली पाहिजे.
प्रश्न 6 . सोबर राहणे म्हणजे काय?
उत्तर :- सोबर राहणे म्हणजे मद्यमुक्त किंवा व्यसनमुक्त राहणे होय. आपण व्यसनाच्या आधीन गेलो आहोत, आपल्याला व्यसनाचा आजार झाला आहे हे समजल्यावर योग्य औषधोपचार घेऊन व्यसनापासून दूर राहणे म्हणजे सोबर राहणे. सोबर राहून व्यसनी व्यक्ती पुन्हा एकदा नव्याने आयुष्याचा आस्वाद घेऊ शकते.
प्रश्न 7 . व्यसनी व्यक्ती नॉर्मल जगू शकतो का?
उत्तर :- हजारो इतर व्यक्तींप्रमाणे तुमच्या कुटुंबातील व्यसनी व्यक्तीही तिच्या व्यसनमुक्त राहण्याच्या प्रामाणिक इच्छेने, कुटुंबाच्या भावनिक आधाराने व व्यसनमुक्ती केंद्रातील योग्य उपचाराने पुन्हा नवं आनंदी जीवन जगू शकते!